“Thương vụ chuyển giao này sẽ không dẫn dắt đến bất kỳ sự kiểm soát tài nguyên thiên của Australia,” Weiping nói, “Sự hợp tác của chúng tôi sẽ không làm thay đổi chiến lược của Tập đoàn Rio Tinto, hoặc cách thức mà Rio điều hành kinh doanh, hoặc định giá sản phẩm của Rio.”, “Sẽ được kiểm soát bởi bàn tay chúng ta chứ không phải bởi Chính phủ Trung Quốc.” (Ý nói là Chính phủ Trung Quốc tôn trọng quyền tự quyết của các công ty). Ông còn nói thương vụ sẽ đem lại lợi ích cho cả Chinalco lẫn Rio Tinto, nhưng cuộc khủng hoảng tài chính thế giới vẫn còn kéo dài, “Chúng tôi vẫn tin tưởng ở viễn cảnh dài hạn của Rio Tinto…nhưng lĩnh vực khai khoáng toàn cầu vẫn ở trong tình hình rất bất ổn. Chúng tôi cho rằng cuộc khủng hoảng chưa đạt tới đáy xét về tình hình kinh tế toàn cầu.”

Ông này đã gặp các quan chức về đầu tư nước ngoài ở thủ đô Canberra để thảo luận thương vụ này, bởi nó cần phải được phê chuẩn của các nhà đầu tư và Hội đồng Thẩm định Đầu tư nước ngoài của Australia.

Ông Wayne Swan, Bộ trưởng Ngân khố Australia, nói là thương vụ có thể chỉ được Chính phủ phê chuẩn khi nó phù hợp với pháp luật về phương diện quyền lợi quốc gia, “Đây là một quyết định rất quan trọng. Chính phủ sẽ cần có thời gian để đánh giá nó một cách sâu sắc và chi tiết. Vấn đề rất quan trọng là chúng ta phải xử lý trong quyền lợi quốc gia.”

Cổ phiếu của Rio mất giá 6,4 %, chỉ còn 44,23 A$, trong khi cổ phiếu của Chinalco tăng 9 % tại Thị trường chứng khoán Shanghai. Các nhà quản lý quĩ phê phán việc coi nhẹ một loạt các nhân tố, trong đó có điều chưa chắc chắn liệu thương vụ này có được phê chuẩn không, những lo ngại về suy thoái kinh tế Mỹ và nhu cầu bị quặng sắt giảm đi từ các công ty thép Trung Quốc.

Cỗ phiếu của Rio đã phải chịu áp lực từ khi BHP Billiton muốn thâu tóm Rio với giá 66 tỷ US$ trong tháng 11, 2008, khiến cho Rio ở vào tình trạng không ổn định bởi món nợ 19 tỷ US$ đến hạn phải trả đúng vào lúc giá kim loại bị đổ vỡ.

Các cổ đông của Rio đặt ra câu hỏi liệu Rio có nhận được đủ phí bảo hiểm cho cổ phần tài sản, phí bảo hiểm hợp lý cho trái phiếu chuyển đổi, sự can thiệp của Chinalco trong vấn đề thị trường, và ảnh hưởng của Chinalco khi Chinalco có 2 ghế trong hội đồng quản trị của Rio.

Chinalco cho biết trong tháng qua Chinalco có thể bỏ ra 12,3 tỷ US$ để đầu tư vào liên doanh sản xuất nhôm, khai thác đồng và quặng sắt với Rio Tinto, và 7,2 tỷ US$ trái phiếu chuyển đổi vào Rio. Nếu được cứu vãn đối với cổ phiếu thì trái phiếu chuyển đổi của Chinalco chào có thể tăng gần gấp đôi cổ phần 9,3 % hiện tại của Chinalco trong tập đoàn Rio Tinto thành 18 %.

Rio Tinto có trụ sở ở London là công ty khai khoáng lớn thứ 3 thế giới, đã và đang phải cắt giảm sản xuất và lao động trên toàn thế giới để giảm bớt gánh nợ khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu xói mòn nhu cầu và giá cả một cách nghiêm trọng.

Weiping nói Chinalco không có kế hoạch tức thời nâng cổ phần của mình trong Rio Tinto hoặc bán đi một phần tài sản trong công ty, hy vọng Chính phủ Australia có thể phê chuẩn thương vụ này.

Thương vụ này sẽ là đầu tư lớn nhất ở nước ngoài của Trung Quốc, và chứng tỏ một ảnh hưởng tài chính đang tăng của Trung Quốc ngay cả khi Trung Quốc đang đối mặt với suy thoái toàn cầu.

Trong khi đó Rio vẫn để ngỏ cửa cho liên doanh với BHP Billiton trong khai thác mỏ quặng sắt khổng lồ ở Pilbara, Tây Australia mặc dù có lời đầu tư của Chinalco. Ông Tom Albanese, Tổng Giám đốc của Rio nói chưa có bao giờ nghĩ tới hợp tác (với Chinalco) về khai thác quặng sắt, đấy luôn là lời kêu gọi thôi, “Liên doanh với BHP là có thể hơn là giải pháp nhượng bán,”. Có tin đồn là liên doanh khai thác quặng sắt đươc ủng hộ nếu Bộ trưởng Ngân khố Wayne Swan hoặc các cổ đông bác bỏ lời chào của Chinalco. BHP và Rio đã thương thảo liên doanh với nhau về việc này từ 1999 nhưng đều thất bại.

Nhưng điều hành liên doanh tại mỏ Pilbara có thể gây khó khăn cho BHP nếu Chinalco nắm được 18 % cổ phần trong Rio và 15 % cổ phần trong khai thác quặng sắt ở mỏ Hamersley, Tây Australia.

Ông Albanese nói quan hệ giữ hai công ty khai khoáng BHP và Rio là thân thiện, và thừa nhận đã có vài cuộc trao đổi giữa hai bên về mua bán tài sản kể từ khi BHP dừng kế hoạch mua lại Rio trong tháng 11, 2008 .

Trần Minh Huân

New Zealand Herald, 13/3/2009