Tuổi trẻ mưu sinh: từ thợ hàn đến một doanh nhân.

Ra đời năm 1931 tại một thị trấn nhỏ nằm trên vùng thảo nguyên Canada, Byron Knelson lớn lên trong một gia đình làm nghề kinh doanh dịch vụ xe lửa. Bố ông, một doanh nhân thông thái, đã truyền chí hướng tìm tòi sáng tạo và kinh nghiệm thương trường cho con trai từ rất sớm. Năm 12 tuổi Byron Knelson đã cầm mỏ hàn và trở thành một thợ hàn khá. Để mưu sinh Byron đã phải trải qua rất nhiều nghề từ thợ hàn, người bán máy hút bụi, người bán hàng rong đến ông chủ một công ty kinh doanh bất động sản và cho tới khi tìm thấy chỗ đứng thực sự của đời mình: sáng chế và sản xuất máy tuyển.

Bước ngoặt cuộc đời bắt đầu từ năm 1958, chàng thanh niên 27 tuổi Byron Knelson gặp thất bại trong kinh doanh xây dựng. Mất hết vốn liếng. Cuối cùng, ông quyết định đi vay tiền mở một Công ty Máy xúc mà ông vừa là chủ, vừa là thợ vận hành. Với đầu óc thông minh, sáng tạo, bàn tay khéo léo của người thợ, trong vòng 8 năm ông đã sở hữu được 7 chiếc máy xúc, và là thầu phụ nhiều máy xúc khác. Tới năm 1962, ông đã trở thành người môi giới bán máy xúc giỏi và là người nổi tiếng nhất trong ngành công nghiệp Canada.

Điều hành thành công công ty máy xúc với lợi nhuận lớn chính là cơ duyên đưa ông đến với quyết định đầu tư vào ngành mỏ, cơ hội mở ra để ông bước vào ngành tuyển khoáng.

Sự ra đời, quá trình hoàn thiện và phát triển của máy tuyển Knelson

Năm 1971, ở tuổi 40, Byron Knelson quyết định đầu tư vào một mỏ vàng sa khoáng ở Yukon và dự định đến thăm Black Hill - vùng mỏ mà ông sở hữu. Trên đường đi, chứng kiến khung cảnh làm việc cực nhọc, nặng nề, kém hiệu quả của những người thợ khai thác và đãi vàng thủ công. “Ta cần phải tìm ra cách làm tốt hơn”, ông nghĩ, và quyết định dành 5 ngày ở lại vùng mỏ đó để tìm hiểu.

Trở về sau chuyến đi, Byron bắt đầu mày mò tự nghiên cứu các phương pháp thu hồi kim loại. Ông phát hiện ra rằng quá trình tuyển đãi vàng được thực hiện là nhờ lực trọng lực. Tại sao không thể nghĩ tới một lực nào khác tốt hơn lực trọng lực? Tại sao không phải là lực li tâm? Byron dành một năm rưỡi nghiên cứu về thiết bị li tâm và đã tìm ra một công ty ở Mỹ chế tạo loại máy này. Ông đặt mua 4 chiếc máy ly tâm mang về Canada và bắt đầu thử nghiệm với quặng vàng. Những chiếc máy này chỉ chạy được 10 phút là đã bị hỏng, nhưng nó cũng đã chứng tỏ các máy ly tâm có thể thu được những hạt vàng mịn hơn và tốt hơn là các máng đãi vàng phổ biến thời đó. Byron Knelson cố gắng tìm mọi cách để các máy ly tâm đó hoạt động trở lại. Thời gian đó, ông vẫn còn đang rất bận rộn với công việc điều hành công ty Máy xúc. Hàng đêm, sau khi kết thúc công việc, ông thường dành khoảng nửa tiếng nghỉ xả hơi, thư giãn với màn hình tivi trước khi đi ngủ. Vào một đêm, khi bật tivi lên, trên màn hình đang chiếu bộ phim Tarzan. Ông nhìn thấy Tarzan ngã văng xuống từ cây nho và nhẹ nhàng hạ xuống một vùng đầm lầy, nước bùn văng tung tóe. Một tia chớp chợt lóe sáng trong đầu: cần phải tạo ra bùn trong một môi trường được kiểm soát, với một dòng nước chảy ngược sao cho các hạt không thể bị lắng xuống và kết lại. Và thế là ý tưởng về máy tuyển Knelson ra đời. Byron yêu cầu một kỹ sư của ông, tên là Peter Nelson, làm cho ông một chiếc máy ly tâm với bán kính lớn gấp đôi, chiều sâu gấp đôi, có góc nghiêng với phương thẳng đứng lớn gấp 1,5 lần, so với các kích thước của chiếc máy ly tâm của Mỹ mà ông đã thử nghiệm. Ông đem chiếc máy này thử nghiệm ở điều kiện sản xuất tại địa phương, và liên tục thử nghiệm, thay đổi các chi tiết máy và cho ra đời chiếc máy đầu tiên năm 1975. Đó là tiền thân của thiết bị tuyển Knelson tháo sản phẩm định kỳ bằng tay KC-MD. Đến 1978, chiếc máy KC-MD hoàn chỉnh đầu tiên có đường kính 12” được bán cho ông Ryan Jones, chủ công ty mỏ Mockingbird Ltd. (Mỹ). Thiết bị này được mang tới mỏ O'Donnell Valley (Bắc British Columbia) để xử lý cát đen, sau đó được dùng trong dự án thăm dò vàng ở Ghana, ở miền Tây Mỹ, và ở bang Nevada (Mỹ) thu được kết quả tốt. Do hạn chế về năng suất, thiết bị của ông chỉ được sử dụng trong quy mô phòng thí nghiệm, phục vụ công tác thăm dò hoặc áp dụng cho mỏ có công suất nhỏ. Ông miệt mài nghiên cứu cải tiến thiết bị của mình và cho ra đời thiết bị Knelson tháo liên tục KC-CVD có năng suất cao hơn với khả năng xử lý độ hạt ở phạm vi rộng hơn và mịn hơn. Chỉ đến năm 1986, Byron Knelson mới chính thức chào bán 10 chiếc máy Knelson KC-CVD hoàn thiện cho mỏ Kim cương Aredor (Guinea). Những thiết bị này đã giúp chủ mỏ Aredor có được lợi nhuận khổng lồ nhờ thu được một lượng vàng lớn từ núi quặng thải tưởng chừng bỏ đi. Từ đó, máy tuyển Knelson được biết đến ngày càng rộng hơn trên thị trường thế giới. Dựa trên kinh nghiệm thu được từ thực tiễn sản xuất của nhiều mỏ và yêu cầu của khách hàng, thiết bị Knelson luôn được cải tiến và ra đời nhiều loại mới. Gần đây nhất, năm 2010, công ty Knelson đã cho ra đời loạt thiết bị mới nhất: Knelson Quantum Series. Ngoài tính năng kỹ thuật nổi trội như các máy tuyển Knelson KC- XD, nhiều bộ phận của máy đã được thiết kế hợp lý hơn, vận hành đơn giản hơn với chi phí đầu tư và chi phí sản xuất rẻ hơn.

Cuộc đời sáng tạo, tấm gương lớn về sự cống hiến cho ngành tuyển khoáng và nhân loại.

Với hơn 30 bằng sáng chế trong lĩnh vực tuyển trọng lực, Byron Knelson đã được nhận nhiều giải thưởng Quốc tế. Năm 1999, ông được nhận Giải thưởng Chuyển giao công nghệ CANMET và Giải thưởng về Phát triển Xuất khẩu của Canada.

Năm 2000, Byron Knelson nghỉ hưu nhưng ông vẫn không ngừng quan tâm tới việc phát triển và hoàn thiện hơn thiết bị mang tên mình. Cho tới hết năm 2011, hơn 3000 thiết bị tuyển Knelson đã và đang được vận hành tại hơn 70 nước trên thế giới. Có 11 trong số 15 mỏ vàng lớn nhất trên thế giới đã sử dụng thiết bị Knelson. Các sơ đồ tuyển trọng lực có sử dụng máy tuyển Knelson hiện đang sản xuất ra 1,25 triệu ounces vàng/năm, tương đương với 25% sản lượng vàng của toàn Canada. Công ty Knelson cũng đã phát triển lớn mạnh thành Tập đoàn Knelson với hơn 140 chuyên gia, có trụ sở chính đặt tại Langley, Canada và mạng lưới công ty đại diện đặt ở 42 nước trên toàn cầu.

Ngày 29-8-2011, Byron Knelson đã qua đời ở tuổi 80 do bệnh ung thư. Di sản đáng tự hào mà ông đã để lại cho chúng ta là những thiết bị tuyển Knelson ngày càng hoàn hảo hơn, một cuộc cách mạng trong công nghệ tuyển vàng với những lợi ích to lớn về kinh tế và môi trường.

Nguyễn Thị Đoàn Hạnh

Nguồn: Canadian Mining Journal, August -2011 và CIM Magazine -November 2011